تایپو گرافی چیست؟

تایپو گرافی چیست؟

آنچه در این مقاله می خوانید:

• دفرماسیون چیست؟
• کالیگرافی حروف چیست؟
• کالیگرافی سنتی و مدرن

تايپوگرافي روشی در ارتباط تصویری می باشد که با حضور صنعت چاپ در عرصه انتشار کتاب به وجود آمده است. با اختراع چاپ، براي زیبا و تلطيف نمودن کلمات چاپي که خشک به نظر مي رسيدند، حرکاتي در قسمت هايي از حروف و تاکید بر آن ايجاد مي کردند.

تايپوگرافي اصطلاحي است که اين روزگار در مجامع هنري گرافيکي زياد به گوش می رسد. زمانی آن را با خوشنويسي( کاليگرافي) اشتباه مي گيرند.

هرچند که به کارگیری از اين تکنيک قدمتی حداقل ۵۰ ساله در کشور ما دارد. در تايپوگرافي خوانا بودن اهمیت زیادی دارد زيرا در زمينه اي استفاده مي شود که اطلاع رساني مشخصه بارز آن است، اما در خوشنويسي زيبايي در اولويت است.

عقیده بر این است طراحان وظیفه انتقال ذهنیات خود و پیام موضوع را در آثارشان بر تصویر و حروف قرار می دهند.

هم اکنون خط، در روند تحولات نو، وظیفه خود را خوانایی و سهولت نگارش نمی داند و کم و بیش به فرمی زیبا تغییر کرده، که در درجه اول مفهوم نوشته را قبل از خوانده شدن بیان می کند.

در این دوره با گسترش تایپوگرافی که تلاش در تقویت ویژگی بصری حروف و نزدیک نمودن نوشته به تصویر دارد، عده ای آن را با “خط نگاره”، “خط نگاری”، ” کالیگرافی” و “طراحی حروف” هم راه می دانند.

در صورتی که تایپوگرافی، هنری گرافیکی است که حروف بدنه اصلی آن را شکل می دهد و از فونت های موجود با تغیراتی که در آنها برای کشف ویژگی های بصری حروف انجام می شود، استفاده می کند.

اما طراحی حروف به مفهوم آنست که الفبایی را طراحی کنیم که قابلیت تایپ در حالت های گوناگون را داشته باشد.

به طوری که تایپوگرافی هدف دیگری دارد، برخلاف مسولیتی که در دنیای سنتی به خط سپرده شده بود تا با آسان ترین و خواناترین شکل، مفهوم خود را انتقال دهد و با اولین نگاه محتوا و مفهوم فرم یکجا به بیننده و خواننده القا شود.

حال هنرمندان بدعت و شگفتی را به همراه زیبایی، از مهم ترین اهداف بصری انتخاب کرده اند، آنهم با سه اقدام مهم یعنی تغییر شکل در حروف (دفرماسیون)، اغراق در حروف (اگزجریشن) و ساده سازی حروف (استیلزیشن)، تا بتوان زیبایی، قدرت ارایه و روح تبلیغ گرای آن را گسترش دهند. اما این روند در مواقعی تا جایی جلو می رود که همانند نقاشی، به حروف بعنوان فرم محض دیده شده است.

شاید این نگاه در نقاشی مشکلی نداشته باشد، اما هنرمند گرافیست در روند کاربردهای روزمره، زیبایی را باسودمندی وگویایی ادغام می کند تا بتواند ذائقه بصری مخاطبان فراوان خود را که عده زیادی از آنها شهروندان معمولی هستند، تغییر و ارتقا دهد.

در این حالت است که بیننده و مخاطب با همکاری فعال خود در فهم و خواندن خط نوین، تلاش می نماید و این یکی از مهم ترین ویژگی های تایپوگرافی در خط معاصر است.

تغییر و تحولات فرمی خط در ایران از سرلوحه های روزنامه ها آغاز شد و خوشنویسان که در آن زمان مسئولیت طراحی عنوان نشریات را بر عهده داشتند، به این مهم آگاهی کامل داشته که باید برای طراحی عنوان، زبان بصری جدیدی ابدا نمود.

آنها از خطوطی چون طغری و نستعلیق برای نگارش عنوان ها استفاده کردند و در ترکیب و نوع اتصالات آنها تغییراتی دادند. البته در پیشینه خوشنویسی ایران نمونه هایی از این گونه تلاش را به فراوانی می توان در دوره های مختلف دید.

زحماتی که برای ابداع شکل های جدید و کشف ظرفیت های بصری نوشتار انجام گرفته است و در آن خط و نقش را به شکلی هم ساز درهم می آمیزند. طراحی عنوان، نوعی ویترین و نمایانگر فضا و روحیه مطلب است که امروزه کمتر به آن توجه می شود.

از طرفی، شاید مهمترین هدف تایپوگرافی، سرعت بخشیدن به ارسال هرچه سریع تر پیام و برقراری ارتباط بصورت زبان بصری نسبت به نوشتار عادی باشد و مضمونی که از تایپوگرافی در ذهن ها جای گرفته، آنست که حروف را بشکل درهم ریخته بر روی کار قرار گیرند.

در صورتی که تایپوگرافی اینگونه نیست. تایپوگرافی به مفهوم کشف ارزش های بصری حروف برای بیان مفهومی جدید است و شاید بدلیل آنکه حروف چاپی فارسی به اندازه کافی دارای تنوع قلم و کاراکتر نمی باشد .

اهمیت هماهنگی شکل و حروف با موضوع ، در جامعه ما بدرستی شناخته نشده و کمتر فردی به این نکته توجه کرده است.

ولی بطور طبیعی، شکل حروف باید طوری انتخاب شود که دارای هماهنگی تصویری با محتوای آن باشد و در نتیجه درک مطلب برایش بهتر و مطبوع تر می شود.

همان طوری که ” کیوستی واریس” چشم انداز فنلاند و گذشته , آن را سرچشمه طراحی هنری و گرافیک فنلاند می داند. ما نیز باید از جامعه و گذشته هنری مان تاثیر بگیریم تایپوگرافی فقط جابجا کردن خط کرسی حروف نیست و باید به ظرفیت های حروف فارسی آشنایی داشته باشیم.

حروف فارسی بخاطر فرم خاصی که دارد برخلاف حروف لاتین ، اگر فواصل بین حروف حذف شود و بهم نزدیک یا به یکدیگر بچسبند، خوانایی خود را از دست نداده و می توان فرم های خاصی را از ترکیب فونت های امروزی براساس ترکیبات خوشنویسی گذشته به وجود آورد.

باید به این نکته توجه داشت که الفبا و حروف بعنوان نمادهایی که عهده دار بار فرهنگی و عاطفی هستند ، چیزی فراتر از نمایش الفبایی حروف هستند و این تجربیات برای حروفچینی صفحات نیست، بلکه برای طراحی عنوان فیلم، کتاب، پوستر و . . . می باشد.

ما برای رشد و پیشرفت تایپوگرافی باید با شناخت و توجه به ملاک های زیبایی شناسی این هنر بر پایه گرایش های بومی و ملی، آن را در فضایی جهانی جستجو کنیم و با فهم صحیح از هنر ایران، بویژه خوشنویسی، تایپوگرافی ایران را از تایپوگرافی غربی متمایز کنیم.

درماسیون چیست؟

کاریکاتور در هنر به معنای تغییر فرم و اغراق و حتی زشت سازی استفاده می‌شود و با اینکه گهگاه در آثار کهن هم دیده می‌شوند، به نسبت جزو مفاهیم تازه‌ی هنر هستند. دفرماسیون، تغییر و دستکاری در فرم عادی یکی از پایه‌های مهم این تکنیک است. این روش شاید در نقاشی و مجسمه سازی معروف‌تر باشد. ولی در مورد هنر تایپوگرافی هم کارکرد فراوانی دارد و حتی تکنیک محبوب بسیاری از طراحان تایپوگرافی است. هر اقدامی که در آن حروف از شکل اصلی خود خارج و اصطلاحا دفرمه شوند، می‌تواند نوعی دفرماسیون در نظر گرفته شود. کشیدگی های بیش از حد، کج کردن حروف، شکستن و پیچیدن و خمیدن و …  همه مظاهر مختلفی از پیاده سازی تکنیک دفرماسیون هستند.

کالیگرافی حروف چیست؟

این اصطلاح به روش خاصی از تایپوگرافی و طراحی حروف گفته می‌شود که در آن حروف در هم فرو می‌روند و ترکیب بندی خاصی ایجاد می‌کنند. کالیگرافی به نوعی هنر نقاشی خط و سایه هم اشاره دارد. در کالیگرافی به زبان فارسی معمولا از سنتی و اصیل زبان فارسی استفاده می‌شود. فونت‌هایی مانند نستعلیق و ثلث بیشترین طرفداران را دارند. نکته‌ی مهم این است که این تکنیک با هر فونت و نوشتاری شدنی است و مواردی که گفتیم فقط محبوب‌ترین‌‌ها بودند. در نهایت به طور خلاصه می‌توان گفت که کالیگرافی اصطلاح غربی‌ها برای هنری است که ما در اینجا به آن خوش‌نویسی می‌گوییم.

کالیگرافی سنتی و مدرن

کالیگرافی سنتی هنری چند صد ساله است. هنرمندان این زمینه برای پیاده سازی آثارشان از قلم و مرکب استفاده می‌کنند و قواعد و اصول خاص خودشان را دارند. کالیگرافی مدرن پایبندی چندانی به این اصول سنتی ندارد. در واقع در کالیگرافی مدرن آرتیست خودش اصول و قواعد کار خودش را تعریف می‌کند و سبک خاص خود را روی کاغذ پیاده سازی می‌کند.